Hoe zit het met het breken van de NG en de NK?

Van de auteur: Hoe zit het met het breken van de NG en de NK?

De ng en nk zijn bekende lastposten in woorden van twee of meer klankstukken. Als vaste medeklinkercombinaties horen ze bij elkaar. De lettergreepafspraak zegt dat je moet breken tussen twee medeklinkers.

Maar het is lang niet altijd duidelijk hoe de uitspraak van de ng en nk in klankgroepen is:

• Bij de nk is de uitspraak den-ken, don-ker de meest natuurlijk klinkende verdeling en dit klopt met de lettergreepafspraak.
• Bij de ng is de uitspraak lastiger, één stukje van de ng lijkt aan het einde van de eerste klankgroep te zitten en één stukje van de ng lijkt aan het begin van de volgende klankgroep te zitten. Hoor en zeg je ban-ge, bang-e of ba-nge? Of hoor je geen verschil tussen ban-ge, bang-e en ba-nge?

Ik reken alle uitspraken goed. Er is geen eenduidige afspraak over het verdelen van de ng en nk in klankgroepen als er een klinker achter komt. Dit blijft een discussie die veel breder is dan de F&L methode®/Taal in Blokjes. Het belangrijkste is dat de leerling het woord in klankgroepen verdeelt, met elke klankgroep één klinker.

Voor leerlingen is het heel moeilijk om te horen en zeggen hoe je deze woorden met ng/nk in klankgroepen verdeelt. Dit in tegenstelling tot woorden met de verdubbelingsregel: kinderen vanaf 5 jaar kunnen die al geheel natuurlijk in klankgroepen verdelen, ook met de verdubbeling. Ze spreken pakken als [pà - ken] uit, en kikker als [kì - ker]. Je hoort de verdubbeling niet, daarom is het ook een spellingsregel.

Lezen en opgeschreven woorden

Bij het lezen, als de woorden op papier staan, is er wel een duidelijke afspraak. Dan leg ik aan de leerlingen uit dat het lettergreepstreepje bij de ng en nk altijd tussen de twee blauwe letters zit, net zoals bij alle andere blauwe letters (voorbeelden: ban-ge, den-ken, kas-ten, voor-deur, pak-ken). Want dit is nou eenmaal de regel voor de lettergrepen, daar kunnen wij niet van afwijken want anders gaat het hele systeem in de war. Het zou wel vreemd zijn als we alleen voor de ng alle afspraken overboord zouden moeten gooien. En de ng is ook het broertje of zusje van de nk, waarom breek je de nk anders dan de ng?

Afspraak is afspraak. Je zegt "nesje" moet je dan ook "nesje" schrijven? Nee, we schrijven "nestje". De afspraak van de woordvorming gaat voor.

NB: De klankstukken van onze taal met één klinker worden klankgroepen en lettergrepen genoemd. Een klankgroep is wat je hoort en een lettergreep is wat je ziet op papier. Op de regel voor de korte klinkers na (en de soms wisselende uitspraak van de ng), zijn klankgroepen en lettergrepen aan elkaar gelijk. Voorbeeld: pa-ken = klankgroep en pak-ken = lettergreep. Zie ook FAQ: verschil tussen klankgroep en lettergreep.

Leg aan je leerlingen uit dat de ng een lastige klank is die "tussen de klankgroepen in gaat zitten". Als je leest staat er ban-ge, je mag ba-nge en ban-ge en bang-e zeggen, het is allemaal goed. Leg uit dat je bij de nk breekt zoals bij den-ken en dat je dit altijd zo uitspreekt.

Leg verder uit als de leerling er aan toe is: ng en nk horen bij elkaar en we moeten de regel van de lettergrepen volgen. Dat is een officiële afspraak voor alle woorden die op papier staan, maar je mag ban-ge op verschillende manieren uitspreken bij lezen.

Tip: help je leerling met lezen van lange woorden

Woorden op papier in stukken verdelen vóór het lezen
Als een leerling met potlood  woorden snel in klankstukken met één klinker verdeelt om het snel lezen en ontsleutelen van woorden te bevorderen, gebruikt de leerling ook de regel voor de lettergrepen.

Bij het visueel snel segmenteren in klankstukken gaat het erom dat de woorden razendsnel in hapklare leesbrokjes worden opgedeeld en pas daarna worden gelezen. Als voorbereiding op het lezen zelf wordt er op deze wijze een visuele analyse van het woord uitgevoerd. Leerlingen die moeite hebben met het ontsleutelen van langere woorden en niet weten niet hoe ze lange woorden moeten aanpakken omdat ze niet weten waar de stukjes zitten, hebben hier baat bij. In een volgende stap gaan zij de woorden "in hun hoofd" in stukjes verdelen bij het lezen.

Wat is de lettergreep leesregel?
Bij één  medeklinker breek je het woord vóór de medeklinker: lo-pen, hui-zen, be-gin
bij twee medeklinkers breek je tussen de twee medeklinkers: kas-ten, hol-len, bes-je, ban-ge, den-ken...
bij meer dan twee medeklinkers: gokken of nadenken: moer-tje, kast-plank, kunst-werk

Het gaat hier om snel segmenteren vóór het lezen zelf. Het is voor de uitspraak bij lezen niet zo belangrijk of je bijvoorbeeld het woord 'boompje' als boom-pje of boomp-je verdeeld hebt...als je het woord maar leest zonder haperen en valse starts. Als je al gaat lezen bij het visueel segmenteren, schiet je je doel voorbij. Het is dan geen voorbereidende handeling vóór het lezen meer maar een andere oefening.